W ostatnich latach, edukując dzieci w młodszym wieku szkolnym modne stało się kształcenie ukierunkowane na wiedzę refleksyjną wymagającą myślenia twórczego. Kształcenie twórcze utożsamia się z wychowaniem do autokreacji, do samorozwoju, do kierowania swoim losem w dalszym etapie życia. Warto zatem podjąć próbę rozwijania dyspozycji twórczych uczniów.
    Do zadań twórczych w zakresie kształcenia literackiego i językowego należą formy wypowiedzi:

• opowiadania twórcze lub swobodne teksty na dowolnie wybrany temat,
• opowiadania na podstawie ilustracji,
• drama, zabawy w teatr,
• własne próby poetyckie.

    Pierwszym elementem w pracy pedagogicznej są działania eksponujące ekspresję twórczą, spontaniczną dziecka, przejawiającą się w plastyce, muzyce, literaturze i poezji. Czynności ekspresji - zwłaszcza rytmicznej i plastycznej ucznia ułatwiają psychofizyczny i intelektualny rozwój osobowości.
    Wielu wybitnych pedagogów min. Brian Way, Peter Slade, podkreślało walory ekspresji dramatycznej. Zalecają stosowanie dramy, jako metody w postaci gier dramatycznych i ćwiczeń teatralnych. Szkoła Orfa nawiązała do rozwoju ekspresji rytmiczno-muzycznej. Celestyn i Eliza Freinet stworzyli szkołę pod nazwą Nowoczesnej Szkoły Francuskiej Technik Freineta. Inspirowana tam swobodna ekspresja dziecka w dziedzinie wypowiedzi literackiej i plastycznej miała pogłębiać procesy komunikowania i porozumiewania z innymi dziećmi.
    Drugim elementem rozwijającym twórcze działania ucznia jest rozwiązywanie problemów.
Tempo pracy ucznia i całej grupy jest dowolne, to znaczy, że nowa wiedza jest podawana do momentu, aż uczniowie zrozumieją podawane treści materiału, dlatego, więc nauczanie zintegrowane nie posiada wyznaczonego czasu przerw i zajęć. O tym decyduje nauczyciel na podstawie własnej obserwacji uczniów podczas zajęć. Motywowanie do większej aktywności uczniów sprzyja rozwojowi lepszych osiągnięć w nauce ucznia. Uczniowie łatwiej stosują wiadomości w nowych sytuacjach, rozwijają sprawności umysłowe i twórcze.
    Bardzo ważną techniką stosowaną na zajęciach edukacji wczesnoszkolnej jest "burza mózgów" oraz metoda "pomocniczych pytań". Chodzi o to, aby przy prezentacji nowych treści uczniowie widzieli ich problemowość i niepewność. Za tym zaś następuje ćwiczenie giętkości myślenia, kształtowanie wrażliwości na problemy.

W jaki sposób rozpoznać uzdolnienia twórcze dzieci?

    Poznanie poziomu uzdolnień twórczych nie jest łatwe. W tym celu należy organizować indywidualne i zespołowe ćwiczenia w tym zakresie. Analizując zachowania dzieci można ustalić ich poziom myślenia twórczego poprzez:

• posiadanie oryginalnych pomysłów, tj. ich własne pomysły bez naśladowania innych, uczeń wymyśla nowe, ciekawe zabawy, układa wierszyk, piosenki, rymy, różne historyjki
• zadawanie niecodziennych pytań, duży zakres pytań świadczy o dużych zainteresowaniach i oryginalności myślenia
• dostrzeganie problemów i chęć ich rozwiązywania, to tzw. "niespokojny duch", ciągle chce coś zmieniać, ma nowe pomysły, jak "coś doskonalić"
• chodzenie własnymi drogami, dziecko o wysokim poziomie myślenia twórczego ma własne pojęcie, co chce robić, jak spędzać swój wolny czas, czego się uczyć i w jaki sposób. To częsta przyczyna konfliktów, które dobrze zrozumiane przez pedagoga są rozwiązywane pozytywnie dla grupy i osoby, a zatem są początkiem logicznego myślenia, rozumowania, analizowania przez dzieci. Daje to początek rozmyślaniom, zastanowieniu się przez ucznia, czy to, co robię jest dobre, a może coś należy zmienić, to nieustanny proces pracy nad sobą młodego człowieka.

Każde dziecko wymaga indywidualnego podejścia.

Moja nauczycielska praktyka twórczego działania dzieci w klasie I, II, III.

    Na zajęciach edukacji wczesnoszkolnej w dużym stopniu wykorzystuję dziecięce pomysły, bo ułatwianie jednostce aktywności twórczej, pojętej bardzo szeroko jest po prostu działaniem na rzecz rozwoju osobowości - tak pisze Z. Pietrasiński {Przygotowanie do aktywności twórczej}.
    Dla mnie to bardzo ważne zadanie, którego się podjęłam. Na zajęciach staje się inicjatorem procesu uczenia się, tworzę grupę dzieci współdziałających ze sobą, sprawnie komunikujących się, akceptujących się. Każde dziecko musi być akceptowane takim, jakim jest, jego wypowiedzi muszą być przyjmowane życzliwie, można naprowadzać na właściwe stwierdzenia, ale nie odrzucać tylko pomagać mu się rozwijać.
To mobilizowanie dziecka do dalszych pozytywnych myśli, rozwijanie logicznego myślenia. Bardzo istotną kwestią jest uważne słuchanie, nie należy podawać odpowiedzi, pomysłów na dany temat, ale przyjąć to, co dziecko ma do powiedzenia.
    Każde zajęcie staram się rozpocząć od stworzenia pozytywnej atmosfery poprzez ćwiczenia dające uczniowi poczucie bezpieczeństwa, możliwość współpracy, życzliwości. Stosuję ćwiczenia relaksacyjne, wpływając na wyobraźnię, wrażliwość jednostki, daję każdemu możliwość swobodnej wypowiedzi, kontroluję jednak momenty, w których uczniowie zbyt "daleko" odchodzą w swoich wypowiedziach od tematu podstawowego na danym zajęciu. Spontaniczne indywidualne wypowiedzi są zebrane do wypowiedzi zbiorowych.
    Podczas ćwiczeń w pisaniu pozwalam na indywidualne tempo pracy. Dzieci mogą skończyć w domu. Dzięki zintegrowanym formom zajęć mogę powtarzać pisanie tekstów na następnych zajęciach. Mobilizuję ucznia do własnych przemyśleń, poszukiwań, stosując metody aktywizujące. Wzbogacam język mówiony i stosuję różne ćwiczenia w pisaniu.
    Najbardziej cieszy fakt, że uczeń ciągle i stale będzie wykazywał chęci do twórczego pisania czy mówienia przy akceptacji tego co robi. To ciągły proces aktywizowania ucznia.
    Rodzice uczniów wyrażają wielki podziw dla ich pracy twórczej w zakresie mówienia i pisania. Daje mi to ogromną satysfakcję z tego co robię, bo nic piękniejszego jak mądre, zdrowe dzieci i szczęśliwi rodzice.

    Twórczość to głównie współtworzenie kultury i nauki. Twórczość wiąże się z poznawaniem wiedzy, czytaniem. Twórczość to aktywność wkraczająca poza schemat. To własne tworzenie, działanie wymagające czasu, uporu, wytrwałości. Wyzwala ona u ucznia chęć samodzielnych spostrzeżeń, wyobraźni. Mobilizuje do własnych poszukiwań w zakresie słowa mówionego i pisanego.
    Doskonaląc pamięć wzrokowo-słuchową uczniowie postrzegają świat jako zespół znaków, zjawisk, wydarzeń, faktów. Za pomocą receptorów wzroku, mowy, myślenia tworzą w swojej wyobraźni sytuacje. Tworzą więc proste i wielozdaniowe wypowiedzi na podane lub swobodne tematy. Poruszają wyobraźnię, fantazję, inteligencję.
    Zajęcia dydaktyczne "Czytamy i piszemy" organizowane w kl. III są kontynuacją metod pracy z uczniami z klasy pierwszej i drugiej. Na zajęciach aktywność literacką rozwijam metodą dramy, pantomimy, inscenizacji, metod teatralnych. Bardzo cenne są inscenizacje przygotowywane "na gorąco", w trakcie zajęć na podstawie danego tematu. Dzieci prezentują w grupach scenki. Bardzo lubią zabawę w teatr.
    Drama była jedną z metod uaktywniających nauczanie. Rozwija wyobraźnię, wrażliwość emocjonalną, wdraża do samodzielności i aktywności.
    W pracy nad inscenizacją podejmowaliśmy wiele niezbędnych zadań, które urozmaicały zajęcia. Należą do nich:

• drama wybranych zdarzeń,
• ilustrowanie zdarzeń i nadawanie im tytułów,
• wykonanie ilustrowanej baśni "Podróż do Jaśminowego Państwa"
• pisanie wierszy o dowolnej tematyce

    Dzieci miały mnóstwo ciekawych pomysłów. Przy pisaniu swobodnych tekstów wystąpiła duża ich różnorodność - opowiadanie, bajki, komiksy. Uczniowie chętnie czytali napisane teksty. Uczniowie w ten sposób ćwiczyli czytanie ze zrozumieniem, budowali dłuższe wypowiedzi ustne i pisemne, bogacili słownictwo. Uczennica, która ma problemy emocjonalne, podczas tych zajęć chętnie nawiązywała kolejne sympatie.
Wśród innych form pobudzania aktywności twórczej oraz uspołecznienia dzieci są:

• zabawa w układanie rymowanego wierszyka oraz uważne wysłuchanie twórczości koleżanek i kolegów
• zabawa "Moje opowiadanie", w którym każde dziecko miało za zadanie ułożenie własnego opowiadania na podstawie podanych wyrazów
• zabawa w tworzenie słowniczków tematycznych

Poniżej przedstawię niektóre prace pisane przez dzieci.

    Baśń oraz związane z nią fantazja i wyobraźnia potrzebne są każdemu dziecku. Atmosferę cudowności baśni warto wpleść w codzienne zabawy dzieci. Wdzięczny to materiał do pracy z dziećmi, bo te czarodziejskie opowieści wraz z bohaterami, nadal są zapraszane do ich świata.
    Na zajęciach zespołu postanowiłam zachęcić uczniów do samodzielnego napisania baśni. Uczniowie wymyślili tytuł, indywidualnie pisali części do baśni, wymieniali swoje pomysły, spostrzeżenia. Pojawiły się rozdziały baśni, strony z ilustracjami, a na sam koniec strona tytułowa.
Autorami są uczniowie kl. IIc:

• Andżelika Korcz
• Julia Kawiak
• Jakub Mazur

    Baśń w wersji papierowej można przeczytać i obejrzeć w sali 209 w naszej szkole. Umieszczona jest w bibliotece klasowej. Powstała również książeczka pt: "Przygody Myszki Miki" - również dostępna w klasowej biblioteczce. Dla czytelników szkolnej strony internetowej, wersje elektroniczne bajek znajdują się tutaj: "Podróż do Kwiatowego Państwa" i "Przygody Myszki Miki".
    Głównym celem zajęć było zapamiętywanie i rozumienie wiedzy, jako cele kreatywne. Rozwijały aktywność twórczą, wyobraźnię i ekspresję twórczą, rozwiązywanie problemów w sposób twórczy. Dominowały treści związane ze światem zewnętrznym, które pozwalają dziecku w pełni zrozumieć związki i zjawiska zachodzące w tym świecie.

Walory rozwijania aktywności twórczej

    To prawda, że prowadzenie zajęć metodami twórczymi jest bardzo pracochłonne. Wymaga mnóstwa przygotowań. Wielu rzeczy nie da się przewidzieć, ponieważ dzieci nieustannie zaskakują nowymi pomysłami.
    Metody twórcze stosuję w swojej pracy od kilkunastu lat i mogę stwierdzić z całą odpowiedzialnością, że przynoszą same pozytywne efekty dydaktyczno - wychowawcze. Moi uczniowie są bardziej otwarci, bardziej komunikatywni. Potrafią radzić sobie z problemami, wyrazić, określić swoje uczucia i spostrzeżenia. Operują coraz ładniejszym słownictwem, ich prace plastyczne są ciekawsze. Rodzice mają możliwość odkrycia w swoich dzieciach niezauważonych dotąd zdolności. Są dumni ze swoich pociech, gdy trzymają w rękach wydrukowane utwory dzieci. To dla mnie bardzo ważne.

Powrót do Top Secret