Na przestrzeni dziejów począwszy od starożytności do czasów współczesnych, zawsze ludzie światli i postępowi rozumieli znaczenie zabaw i gier.
    Filozof grecki Arystoteles traktował zabawę jako czynność przygotowawczą do późniejszych zajęć dorosłego człowieka.
W XIX wieku pedagog niemiecki Fryderyk Froebel tak wypowiada się na temat zabaw: "zabawa i gra - to najwyższy stopień rozwoju dziecka, rozwoju człowieka. W tym czasie, jest to bowiem swobodne, aktywne ujawnianie wnętrza, płynącego z konieczności i potrzeby tegoż wnętrza. Zabawa jest najczystszym duchowym produktem człowieka na tym stopniu i jest zarazem wzorem i naśladownictwem życia ludzkiego, wewnętrznego, utajonego życia przyrody w człowieku i we wszystkich tworach; dlatego też rodzi się radość, wolność, zadowolenie. W niej tkwią i z niej tryskają źródła wszelkiego dobra."
    Według psychologa niemieckiego Karola Grossa zabawa w życiu dziecka ma ogromną rolę kształcącą. Przyczynia się bowiem do rozwoju fantazji, inteligencji, sprzyja rozwojowi uczuć społecznych, a więc tym samym przygotowuje do życia.
    Temat zabaw i gier jest wciąż rozpatrywany przez współczesnych psychologów i pedagogów. Wszyscy wskazują na ich wielostronny i złożony charakter. Wskazują, że zabawa pozwala dziecku być aktywnym i działać. Jest swoistą szkołą życia i najlepszym środkiem pedagogicznego oddziaływania. Jest nie tylko przyjemnością, ale i pracą dla dziecka, szkołą wytrwania i wysiłku.

Jaka więc powinna być wartościowa zabawa?

    Aby zabawa dzieci szkolnych była w pełni wartościowa, musi być skierowana na osiągnięcie określonych celów, a ich osiąganiu towarzyszyć powinien coraz znaczniejszy wysiłek, mający cechy pracy. Wartościowa zabawa - to działalność, w toku której dziecko powinno się trudzić, jeśli chce, podobnie jak w trakcie pracy, pokonać przeciwności, osiągnąć zamierzone cele. Zatem wartość zabawy jest tym większa, im bardziej wyzwala inicjatywę i pomysłowość dziecka, im pełniej pochłania jego siły umysłowe i uczucia. Zabawy dzieci najczęściej dzielimy na zabawy ruchowe, tematyczne, konstrukcyjne i dydaktyczne.
    Najdogodniejszym sposobem zaspakajania olbrzymiego "głodu" ruchu oraz niwelowania przykrych skutków, jakie niesie przeciążenie nauką szkolną są zabawy ruchowe. Udział w tych zabawach jest nieodzowny do prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka. Dlatego też rodzice powinni zadbać o to, by codziennie, bez względu na porę roku i typ pogody, dziecko przebywało na świeżym powietrzu. Szczególne znaczenie, ze względów wychowawczych mają zabawy ruchowe z rówieśnikami, gdyż uczą dziecko szlachetnej rywalizacji, panowania nad sobą oraz podporządkowania się obowiązującym regułom i zasadom.
    Dzieci 6-10 letnie nie przestają bawić się w role, a więc lubią zabawy tematyczne, twórcze. Systematycznie powiększający się zasób wiedzy o otaczającej rzeczywistości, doskonalenie się umiejętności powodują, że bogaci się tematyka tych zabaw. Coraz większa pomysłowość i fantazja pobudzają do twórczego działania.
    Tego rodzaju inicjatywy twórcze należy pobudzać, wyróżniać i chwalić. Zabawy w role polecić należy jedynakom, aby w gronie rówieśników mieli okazję nauczyć się bezkonfliktowego, zgodnego działania, pozbawionego cech egoizmu.
    Duże znaczenie mają także zabawy konstrukcyjne, które rozwijają sprawność manualną dziecka (niezbędną w opanowaniu umiejętności pisania), wyobraźnię przestrzenną, pomysłowość i zmysł estetyczny. A ponieważ ich istotą jest scalanie elementów i ich rozkład (analiza i synteza manipulacyjna ) - stanowią niezbędne przygotowanie do opanowania umiejętności czytania. W odróżnieniu od zabaw ruchowych i tematycznych, zabawy konstrukcyjne podejmowane są przez dzieci raczej indywidualnie. Powinny bawić się w nie dzieci wykazujące niski poziom sprawności manualnych oraz mające trudności w skupieniu uwagi. Zabawy konstrukcyjne stopniowo przekształcają się w majsterkowanie, modelowanie, szycie itp.
    Przy końcu okresu przedszkolnego, a zwłaszcza w wieku 7-10 lat, ulega zmianie forma i treść dziecięcych zabaw. Ze względu na wzrastającą pobudliwość intelektualną oraz ciekawość - wśród dzieci szkolnych wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie na gry i zabawy umysłowe. Największym powodzeniem cieszą się więc: loteryjki, układanki, domina, łamigłówki, zagadki, krzyżówki oraz gry planszowe.
    Z chwilą przekroczenia progu szkoły coraz bardziej dominującą formą aktywności dziecka staje się nauka. Sprostanie obowiązkom szkolnym, to dla niego niełatwe zadanie. Żądne zabawy, ruchu, - unieruchomione w ławce - z trudem poddaje się rygorom szkoły. Poza tym szkoła, do której po raz pierwszy przychodzą dzieci stanowi dla nich nowe, nieznane środowisko. Dzieci te, a w szczególności pierwszoklasiści nie są przygotowani w pełni do podjęcia nauki w szkole. Dlatego też należy wprowadzić odpowiednie metody i formy pracy, które powinny wspomagać uczenie się, łagodząc częściowo przekroczenie trudnego często progu między przedszkolem, a szkołą. Jedną z takich form zachowania łączności między wychowaniem przedszkolnym, a nauczaniem zintegrowanym stanowią gry i zabawy dydaktyczne. Wprowadzenie gier i zabaw na lekcjach mobilizuje uczniów do aktywności, wdraża do współdziałania w grupie, udzielania pomocy słabszym. Podczas zabawy dziecko o wiele więcej zapamiętuje, spostrzega, rozwija się jego wyobraźnia, kształtują cechy osobowości. A najważniejsze jest to, że poprzez gry i zabawy rozwijamy myślenie, pamięć, uwagę, wyobraźnię, spostrzegawczość, mowę. Ponadto poprzez umiejętne stosowanie tej metody stwarzamy atmosferę, w której każde dziecko czuje się ważne i potrzebne.
    Ważną rolę w zabawie odgrywają rodzice. To oni muszą stworzyć dzieciom odpowiednie warunki działalności zabawowej, zaopatrzyć je w zabawki i rekwizyty, okazywać zainteresowanie zabawą i w niej uczestniczyć. Wspólna zabawa z dziećmi dostarcza rodzicom wielu informacji o ich rozwoju, zachowaniu w różnych sytuacjach, o cechach charakteru. Niższą sprawność fizyczną, manualną, słabszą koncentrację uwagi, zaburzenia wzroku i słuchu, wady wymowy i inne niedociągnięcia łatwiej usuwać właśnie w toku swobodnych zabaw z dzieckiem, w atmosferze wzajemnego zaufania i życzliwości.

BIBLIOGRAFIA:

1. Borysowicz Elkonin Daniel - "Psychologia zabawy"
2. Godlewski Michał - "Pedagogika"
3. Słysz Stefan - "Gry i zabawy"
4. Szuman Stefan - "Rozwój psychiczny dzieci i młodzieży"
5. Wołoszyn Stefan - "Żródła do historii wychowania i myśli pedagogicznej".

Powrót do Top Secret