Pracując w szkole podstawowej jako nauczycielka plastyki zauważyłam, że coraz trudniej jest zainteresować uczniów tematami i technikami plastycznymi.
    Pokonywanie takich trudności przez nauczyciela nie jest łatwe, a uczniów często nudzą zajęcia z dziedzin, które są już znane. Dlatego też postanowiłam zapoznać dzieci z techniką plastyczną jaką jest witraż poprzez stosowanie technik parawitrażerskich na zajęciach plastyki.
    Mając na uwadze możliwości manualne dzieci na danym etapie rozwoju, należy dobrać odpowiednio technikę spośród proponowanych poniżej. Należy również uwzględnić zasady bezpieczeństwa pracy na zajęciach.
Zacznijmy może od wyjaśnienia terminu "witraż".

    "Witraż" (łac. vitrum - szkło) - barwna płaszczyzna dekoracyjna ze szkła, umieszczona w otworze okiennym; działanie światła czyni z niej "obraz samo świecący".
    Poszczególne kawałki szkła barwionego tlenkami metali, przyciętego według projektu (kartonu) ujęte są zwykle w łączące je spoiny ołowiane o przekroju w kształcie litery "H" - zw. "dwuteówką" - i osadzone w żelaznym zbrojeniu. Charakter całości zależy od koloru, kształtu poszczególnych szybek i graficznego rysunku tworzonego przez dwuteówki i zbrojenia. Detale postaci i ornamenty modelowane są gryzajem (mieszaniną proszku żelaznego i tlenków miedzi lub innych metali, rozprowadzaną winem lub gumą arabską i kładzioną pędzlem na powierzchni prowizorycznie zestawionych elementów witrażu przed powtórnym wypaleniem w piecu na "małym ogniu", używaną do wydobywania modelunku, rysowania konturów itp.) na powierzchni szkła, co pozwala uzyskać kontrasty światłocieniowe w niektórych partiach witrażu oraz urozmaicić rysunek."¹

    Mając na uwadze powyższe możemy stwierdzić, że techniki parawitrażerskie to takie, które będą dawały podobne efekty wizualne jak witraż i są nimi:

MALOWANIE NA SZKLE

    Przed malowaniem na szkle należy sporządzić na papierze szkic kompozycji i wypełnić go kolorystycznie akwarelą lub kredkami.
    Na szkicu kładziemy kawałek zwykłego okiennego szkła, o tym samym formacie co karton. Do malowania na szkle w klasach młodszych stosujemy temperę lub plakatówkę, w klasach starszych także farbę olejną.
Podczas malowania na szkle trzeba namalować najpierw wszystkie szczegóły, a na samym końcu tło. Pamiętać też warto, że właściwy obraz będzie odwrócony.

WYCINANKI "RICHELIEU" Z PAPIERU

    Na jednobarwnym arkuszu papieru rysujemy delikatnie ołówkiem kompozycję. Dookoła brzegów rysujemy ramkę o szerokości ok. 2 cm. Każdy kontur kompozycji pogrubiamy do szerokości ok. 0,5 cm i dorysowujemy do ramki ( trzeba bardzo uważać, by przy wycinaniu nie przeciąć potrzebnych linii, bo wtedy część kompozycji może nam wylecieć). Płaszczyzny między konturami wycinamy. W ten sposób powstaje siatka, na tle której będzie kompozycja z sylwetek.
Przy kompozycjach jednoosiowych lub wieloosiowych po odpowiednim złożeniu papieru wycinamy tylko część kompozycji.

WYCINANKA WARSTWOWA

    Z kawałka brystolu wycinamy nożyczkami uproszczoną sylwetkę. Na arkuszu bibułki o dowolnym kolorze kładziemy sylwetkę wyciętą z brystolu i obrysowujemy ją ołówkiem. Wycinamy sylwetkę z bibułki, a z niej kilka fragmentów, czyli odejmujemy z niej część powierzchni. Kładziemy następnie tę powykrawaną bibułkę na białej serwetce, podklejamy cienko klejem brzegi brystolu w miejscach styku z bibułą.
    Teraz wycinamy jeszcze jedną sylwetkę z bibułki w innym kolorze i wycinamy z niej zupełnie inne płaszczyzny niż poprzednio. Na wierzchu sylwetki z brystolu z pierwszą bibułką kładziemy tę drugą i przyklejamy jej brzegi w kilku punktach. Bibułki powinny częściowo się przesłaniać, wówczas uzyskujemy dodatkowy kolor.

WITRAŻE PAPIEROWE

    Wykonujemy podobnie jak wycinanki "richelieu", z tym, że rysunek przenosimy na czarny karton. Odwróciwszy ten ażurowy karton na drugą stronę, pod każdą płaszczyznę przyklejamy bibułkę w odpowiednim kolorze zgodnie ze szkicem. Zamiast bibułki można użyć bardzo cienkiego papieru pomalowanego farbą akwarelową. Po wyschnięciu farby papier można nasycić olejem lnianym lub bezbarwną pastą do podłóg.
    Aby praca była estetyczna, wycinamy dwa ażurowe kartony i po przyklejeniu bibułki do jednego z nich zakrywamy jego brzydką stronę drugim kartonem. W ten sposób będzie można oglądać witraż z obu stron

WITRAŻ NA KALCE TECHNICZNEJ

    Przygotowujemy kolorowy projekt witrażu w skali 1:1. Na ten projekt nakładamy takiej samej wielkości arkusz kalki technicznej. Na kalce kopiujemy rysunek naszej kompozycji używając do tego korektora. Po wyschnięciu wypełniamy łaszczyzny pomiędzy liniami malując akwarelą, lub zarysowując gęsto kredkami ołówkowymi.

KOMPOZYCJA Z KOLOROWYCH LIŚCI

    Wysuszone na płasko liście lub inne materiały roślinne wycinamy zgodnie z projektem dobierając odpowiednio kolory. Każdy element przyklejamy do szyby klejem bezbarwnym. Na gotową kompozycję nakładamy drugą szybę, mocno dociskamy i wkładamy w ramkę. Poszczególne elementy mogą na siebie zachodzić. Uzyskamy wówczas dodatkowe barwy.

KOMPOZYCJA Z KOLOROWEGO PLASTIKU

    Pracę wykonuje się podobnie jak wycinankę warstwową. W tej technice wykorzystujemy plastik bardzo cienki, przezroczysty (np. niektóre okładki na zeszyty) ale dość sztywny. Oczywiście poszczególne elementy sklejamy klejem do tworzyw sztucznych.

WITRAŻE ZE SZKŁA I MODELINY

    Pracę wykonujemy z kolorowych kawałków szkła (oszlifowanych). Układamy dowolną kompozycję. Złącza zaklejamy modeliną. Całość zapiekamy w piekarniku.

RAMY BEZPIECZEŃSTWA PRACY
    Przy wykonywaniu prac parawitrażerskich z użyciem szkła wymagane jest zachowanie szczególnych środków ostrożności. Dzieci w szkole podstawowej mogą pracować wyłącznie ze szkłem oszlifowanym i pod nadzorem nauczyciela. Pracownia musi być wyposażona w apteczkę.

¹Zwolińska, Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1991

Powrót do Top Secret