Zgodnie z postulatami dydaktyki jedną z najlepszych metod w nauczaniu początkowym matematyki jest włączenie do procesu nauczania odpowiednio pomyślanych gier i zabaw. Zabawy umysłowe przyczyniają się do łatwiejszego zapamiętywania nowych wiadomości, do wywoływania szlachetnych stanów emocjonalnych, rozwijania mowy i myślenia, harmonijnego rozwoju obu układów sygnałowych i kształtowania się zwartych struktur dynamicznych, na których opierają się nasze umiejętności, nawyki i przyzwyczajenia.
    U dzieci w młodszym wieku szkolnym obserwujemy duże zainteresowanie zabawami umysłowymi, których cechą jest współzawodnictwo w zakresie umiejętności posługiwania się pamięcią, uwagą, fantazją, zdolnością orientowania się, a treścią ich jest zazwyczaj odgadywanie rebusów, szarad, zagadek. Dzieci od najmłodszych lat z przyjemnością grają w różne gry, organizują zabawy i zawody. Wszystkie te formy stanowią dla dzieci rozrywkę, która jest przeciwstawieniem obowiązków szkolnych.
    Wprowadzając do nauki szkolnej elementy gier i zabaw, stwarzamy sytuacje, w których dzieci będą się angażowały w to co robią, będą chętniej pracowały i dążyły do osiągnięcia jak najlepszych wyników. Jeśli rozwiązanie zadania matematycznego łączy się z wygraną, to dziecko angażuje się emocjonalnie, rozwiązuje zadania ze spotęgowanym zainteresowaniem, przy czym materiał zawarty w zadaniu zostaje bez trudności opanowany. W grze większe szanse ma ten kto gra lepiej, a więc kto potrafi przewidywać, poszukiwać, eliminować niepotrzebne kroki, jest pomysłowy i szybko się orientuje.
    W miarę rozwoju dziecka zgadywanie, niepotrzebne powtarzanie pewnych czynności i chaotyczne działania zanikają. Coraz wyraźniej zauważa się wpływ czynnika rozumowego na podejmowane przez dziecko decyzje. Powodzenie gry czy zabawy w dużej mierze zależy od nauczyciela, od jego umiejętności prowadzenia tego rodzaju zajęć z werwą, uaktywniania wszystkich dzieci, czasami prowokowania jednych dzieci do udzielania pomocy innym dzieciom. Udział w grze lub zabawie jest dla dziecka często okazją do uwierzenia we własne możliwości, pozbywania się nieśmiałości i ujawniania zdolności, a dla nauczyciela metodą poznawania swego wychowanka.
    Zabawy dydaktyczne stanowią więc skuteczną metodę stymulowania poznawczej i społeczno-emocjonalnej aktywności dzieci w okresie wczesnoszkolnym. Uczenie się przez zabawę wyzwala ciekawość i zainteresowania poznawcze, wzbudza motywację do wykonywania zadań szkolnych i wpływa na rozwijanie twórczych postaw poznawczych dzieci. Najważniejszą rolą zabaw jest wzbudzanie w dzieciach entuzjazmu. Różnorodne zadania i ćwiczenia w formie gier i zabaw dydaktycznych mogą stać się dla dzieci źródłem sukcesów i pożądanych wyników.
    Aktywność dziecka w formie zabawy jest bardzo pomocna w rozwijaniu zdolności dostrzegania znaczących elementów obserwowanych faktów i zdarzeń, wskazywaniu różnych zależności i związków przyczynowo-skutkowych. Podczas gier i zabaw dzieci przyswajają sobie różne reguły, zapamiętują je i stosują w odpowiednim momencie. Szczególne znaczenie ma dosłowne zapamiętywanie reguł, definicji i określeń. Dotyczy to zwłaszcza zapamiętywania trudnych i nielubianych przez dzieci reguł matematycznych.
    Dzięki zabawie reguły te są przez dzieci lepiej zapamiętywane, zgodnie z zasadą, że trwalej zapamiętuje się to, co jest bardziej interesujące i przyjemne.
    Gry i zabawy matematyczne spełniają różnorodne cele i zadania poznawcze:

• utrwalają rozumienie trudnych, abstrakcyjnych pojęć matematycznych i geometrycznych, np. pojęcia zbioru i liczby, stosunków wielkościowych i przestrzennych;
• stwarzają sytuacje umożliwiające ćwiczenie techniki rachunkowej w zakresie czterech podstawowych działań arytmetycznych.

    Różne rodzaje gier i zabaw matematycznych umożliwiają zdobywanie bezpośrednich doświadczeń w zakresie spostrzegania liczb, działań matematycznych i figur geometrycznych; sprzyjają samodzielnemu poszukiwaniu i odkrywaniu ich własności oraz stosunków wielkościowych i przestrzennych. Pomagają też w kształtowaniu pojęć matematycznych i geometrycznych oraz umiejętności operowania nimi w sytuacjach zadaniowych.
    Dobór i sposób przeprowadzenia zabaw i gier powinien być jednak pochodną treści matematyki nauczanej w danym okresie i uwzględniać możliwości uczniów.
    Nauczyciel, który tego nie rozumie, może używać tych form kształcenia w sposób szkodliwy dla rozwoju matematycznego myślenia dziecka. Jeśli, zanim dziecko zostanie właściwie przygotowane do zrozumienia jakiegoś pojęcia, nastąpi zmechanizowanie czynności wykonywanych na określonym materiale, w przyszłości dziecko może spotkać się z ogromnymi trudnościami w rozumieniu różnych pojęć.

Literatura :

1. M. Radwiłowicz, Z. Morawska, "Metodyka nauczania początkowego", WSiP, Warszawa 1986
2. G. Kapica, "Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym", WSiP , Warszawa 1986
3. B. Śliwa, "Zabawy matematyczne", Życie Szkoły 7/ 2001, WSiP

Powrót do Top Secret