Mnemotechniki (z języka greckiego mneme - "pamięć", technikos - "biegły") to różne sposoby usprawniające pamięć, ułatwiające zapamiętywanie, przyswajanie sobie wiedzy przy wykorzystywaniu skojarzeń. Stosowane są różne rozwinięcia nazwy "mnemotechniki" jak np. techniki pamięciowe, techniki wspomagania pamięci, techniki zapamiętywania.
Badania naukowe dowodzą, że człowiek wykorzystuje w niewielkim stopniu swoje możliwości intelektualne (do 30%). Istnieją od dawna odkryte sposoby powiększania możliwości umysłu człowieka, szczególnie w zakresie przyswajania informacji, ich zapamiętywania i wykorzystania.W ostatnich dziesięcioleciach zostały one wzbogacone w wyniku postępu w badaniach nad mózgiem człowieka i poznawaniu zasad jego funkcjonowania. Pozwoliło to na opracowanie i wdrażanie wielu programów usprawniających przyswajanie wiedzy, przeznaczonych do zastosowania także w kontaktach z przeciętnymi uczniami wszelkich szkół. Wiele z tych programów działa na zasadzie skojarzeń, wykorzystując techniki kojarzenia informacji wcześniej już przyswojonej z nowo nabywaną. Stąd nazywane są "mnemotechnikami" czyli "sztuczkami pamięciowymi". Są to: żarty, rymowanki, obrazki szyfrowane, opowiadanie itp. Techniki szybkiego uczenia się okazały się przydatne w nauce matematyki, chemii, historii, a także ortografii.

Przykłady mnemotechnik, które można by wykorzystać w ortografii.

1) TECHNIKA "ŁAŃCUCH SKOJARZEŃ"

    Technika ta polega na tworzeniu własnych, kolejnych skojarzeń stanowiących ciąg przyczynowo - skutkowy. Każdy element funkcjonuje tutaj jako jedno ogniwo w łańcuchu łącząc się z poprzednim, jak i z następnym elementem. Całość łańcucha stanowi opowiastkę lub historyjkę. Na przykład celem naszym jest oponowanie pisowni wyrazów z "ó": ogród, jaskółka, piórko, płótno, który, góral, szczegół, górnik, dróżka, Józef, niósł, róża, oprócz, żółty.

Układamy więc historyjkę do podanych słów:
"Był sobie piękny ogród,w którym mieszkała smutna jaskółka. Pewnego razu zgubiła piórko przelatując nad płótnem, które na łące rozłożył góral. Ten niecodzienny szczegół nie uszedł uwadze górnika. Szedł on dróżką na urodziny do Józefa. W ręku niósł pachnącą czerwoną różę, a oprócz niej żółte okulary. Wezmę je na szczęście - pomyślał."

Następnie uczniowie próbują z dobrym skutkiem powtórzyć występujące w opowiastce wyrazy do zapamiętywania.

Można w ten sposób tworzyć ciekawe opowiadania zwiększając stopień trudności przez wydłużenie listy wyrazów. Istotne jest tutaj zapamiętanie pierwszego wyrazu z listy. Jego odtworzenie z pamięci powinno umożliwić niejako automatyczne uruchomienie całego łańcucha skojarzeń. Dla wyrazów z "ó" może być to np. słowo "ogród" od którego należy zaczynać układanie każdego opowiadania zawierającego wyrazy z tego rodzaju trudnością.
Aby takie pamięciowe historyjki były łatwe do zapamiętywania, trzeba poświęcić czas na wyobrażenie sobie opowiadania w szczegółach. Im więcej zmysłów zaangażowanych jest w naukę, tym wiedza staje się trwalsza.

2) TECHNIKA "ODKRYWANIE REGUŁ ORTOGRAFICZNYCH"

    Uczniowie otrzymują zadanie:
Proszę pogrupować poniższe wyrazy według zauważonych podobieństw: żelazko, kałuża, żołądek, każdy, żelbeton, żona, żelatyna, żonkil, żołnierz, duży, żołądź.

Na papierze tak wypisujemy wyrazy, aby dzieci zauważyły regułę.

• Żołądek
• Żona
• Żonkil
• Żołnierz
• Żołądź (wyjątek: rzodkiew)

Dzieci szukają w słowniku ortograficznym - potwierdzenie tej reguły. Dopisują jeszcze kilka wyrazów. Takie samo ćwiczenie możemy wykonać przy wprowadzeniu reguły np. żel-, wró-, ża-, żół-, róż-, żu-, ży- (wyjątek: Rzym, rzadko). Wyrazy, które trzeba zapamiętać, a należą do wyjątków, można przedstawić za pomocą ortogramów (mogą to być zeszyty, teczki z ortogramami, gdzie w miejsce trudności ortograficznej wstawiamy rysunek).

3) TECHNIKA "WIERSZYKI - RYMOWANKI UŁATWIAJĄCE ZAPAMIĘTANIE REGUŁ"

    Żarty, rymujące się wierszyki, to również mnemotechniki, które mogą być przydatne dla nauki ortografii. Na przykład:

4) TECHNIKA "ILUSTROWANY SŁOWNIK". Zbiór wyrazów z "ó" niewymiennym.

    Można ułatwić dziecku zapamiętanie tychże wyrazów wykorzystując ich ilustrację. Na przykład:

"Mózg" pisząc myśl o głowie Jej kształt wszystko ci powie.

"Rózgę" wstaw w wodę wiosną O, o, o bazie rosną.

Przez "ó" piszcie " jaskółka" Wszak w locie robi kółka.

"Ogórek"- spójrz gdy rwiesz go - To spłaszczone O z kreską

5) TECHNIKA "UTRWALAMY ORTOGRAFIĘ"

    Wprowadzamy często zasadę pisowni "rz" po spółgłoskach ucząc reguły, że po: p, b, t, d, k, g, ch, j, piszemy "rz". Możemy wprowadzić tutaj łatwiejszy sposób zapamiętania. Tłumaczymy dzieciom, że jest 5 głosek po których piszemy "rz" - b, g, d, j, w, - brzoza, grzyb, drzewo, dojrzały, wrzos. Można wcześniej omówić rysunek o tematyce jesiennej i wypisać wyrazy z tą trudnością ortograficzną. Następnie piszemy na palcach dłoni literki i utrwalamy przez tydzień np. śpiewamy, mówimy po cichu, głośno.
Po utrwaleniu wprowadzamy następujące spółgłoski, gdzie przy wymowie słyszymy "sz". Mówimy, że po tych spółgłoskach muszą pisać "rz". Na drugiej dłoni na palcach piszą kolejne litery p, t, k, ch. Znowu utrwalamy ćwiczeniami, a po pewnym czasie możemy ułożyć rymowankę:

B, G, D, J, W
P, T, K, CH - tak mówi szyfrem IVa

    Zaprezentowane przykładowe techniki zapamiętywania są tylko jednym z elementów treningu mózgu. Nowoczesne sposoby szybkiego przyswajania wiedzy wymagają również specjalnych ćwiczeń treningowych, koncentracji, spostrzegawczości i myślenia. Mają one bardzo poważny walor wychowawczy - pozwalają dziecku sprawniej przyswoić informacje, a więc pewniej poczuć się w szkole, łatwiej odnosić sukcesy. Wymyślone skojarzenia mogą mieć charakter humorystyczny, co sprzyja zapamiętywaniu, poprawia atmosferę lekcji, czyniąc ją swobodniejszą dla uczniów, osłabiając ewentualny stres, zachęcając dziecko do większej aktywności i współtworzenia lekcji.

Powrót do Top Secret