Opracowanie:
mgr Elżbieta Wojdyło

Dziecko jako uczestnik

  

ruchu drogowego.

  

    Obserwujemy systematyczny wzrost ruchu motoryzacyjnego na polskich drogach przy ograniczonej możliwości doskonalenia infrastruktury komunikacyjnej. To przyczynia się do szybkiego wzrostu wypadków w ruchu drogowym w Polsce, zwłaszcza z udziałem dzieci i młodzieży.
    W Polsce wszystkie dzieci od siódmego roku życia mają ustawowy obowiązek uczęszczania do szkoły. Zgodnie z prawem o ruchu drogowym od tego też wieku stają się pełnoprawnymi uczestnikami ruchu drogowego. Mogą samodzielnie korzystać z dróg w charakterze pieszych. Droga dziecka do szkoły staje się więc ważnym problemem komunikacyjnym i edukacyjnym.
    Według danych Komendy Głównej Policji, w 2001 roku miało miejsce 7645 wypadków drogowych z udziałem dzieci do lat 14, śmierć poniosło w nich 236 dzieci. W stosunku do 2000 roku wypadków było mniej o 1115, liczba zabitych spadła o 29, a rannych o 1038. W wypadkach drogowych wśród dzieci i młodzieży w 2001r. 40 procent wszystkich ofiar to piesi. Statystyki pokazują że jest lepiej. Tylko czy można tak powiedzieć wtedy, gdy w grę wchodzi ludzkie życie?
    Na drodze obowiązuje zasada ograniczonego zaufania, ale dzieci nie potrafią w pełni ocenić tego, co dzieje się na drodze. Przechodząc przez jezdnię lub ulicę, za każdym razem narażone są na niebezpieczeństwo. Zachowanie dzieci jest spontaniczne; bawiąc się zapominają o wszystkim. Chcąc odzyskać piłkę, widząc kolegę, przebiegają na drugą stronę jezdni nie zważając na nic.
    Większość wypadków zdarza się na drogach pozamiejskich i to dość często na prostych odcinkach, a w miastach - na przejściach dla pieszych, przystankach komunikacji publicznej, skrzyżowaniach. Do najczęstszych przyczyn wypadków drogowych należą:

- nagłe wtargnięcie na jezdnię,
- zabawy na jezdniach i poboczach drogi,
- brak opieki nad dzieckiem znajdującym się na drodze,
- wypadnięcie z pojazdu,
- wyjście zza przedmiotów stałych( zza stojącego samochodu),
- wsiadanie i wysiadanie z pojazdu w trakcie jazdy,

    Bezpieczne uczestnictwo dziecka w ruchu drogowym jest uzależnione od jego rozwoju psychicznego i fizycznego. Od reakcji jego mózgu, układu nerwowego oraz zmysłów na bodźce zewnętrzne umożliwiające racjonalne zachowanie w każdej sytuacji.
    Wrażenia, zwłaszcza wzrokowe i słuchowe są jednym z podstawowych elementów poznawczych. Od momentu zobaczenia lub usłyszenia pojazdu do podjęcia decyzji i wykonania określonych ruchów upływa zwykle pewien czas. Jest to czas reakcji. Ważnymi czynnikami, które wpływają na długość czasu reakcji uczestnika ruchu drogowego są: ostrość widzenia, pole widzenia, prawidłowe ocenianie odległości, rozróżnianie barw, a także odporność oczu na zmęczenie.
    Dobry słuch również zapewnia bezpieczeństwo pieszemu oraz kierującemu pojazdem.Za pomocą słuchu można poznać rodzaj bodźca, ustalić jego kierunek, zlokalizować pochodzenie dźwięku.
    Bardziej złożoną, a tym samym dokładniejszą informację o świecie dają spostrzeżenia, czyli procesy odzwierciedlania przedmiotów i zjawisk. W spostrzeganiu, wyborze i identyfikacji bodźców duże znaczenie ma uwaga. Uwaga uczestnika ruchu drogowego powinna charakteryzować się takimi cechami jak: podzielność, trwałość, przerzutowość. Uwaga jest potrzebna, aby uczestnik ruchu drogowego dokonał wyboru tylko tych bodźców, które są ważne dla danej sytuacji komunikacyjno- drogowej.
    Przewidywanie następstw na podstawie określonych przesłanek czyli wyobraźnia ma ważne znaczenie w bezpieczeństwie ruchu drogowego. Czujność polegająca na gotowości do pokonania nagłych i niespodziewanych przeciwności na drodze ma tu nie mniejsze znaczenie. Dokładna obserwacja drogi i jej otoczenia, logiczne kojarzenie faktów uczy przewidywania.
    Samopoczucie uczestnika ruchu drogowego, jego zdrowie fizyczne, warunki biometeorologiczne mają również ogromny wpływ na bezpieczeństwo wszystkich znajdujących się na drodze.
    Wymienione wyżej cechy psychiczne nie są jeszcze dostatecznie rozwinięte u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wolniej przebiega u nich proces spostrzegania, niewystarczająco odróżniają czynniki istotne od nieistotnych. Nie zawsze też potrafią informacje słowne przetransferować na czynności praktyczne. Wyobraźnia i myślenie przyczynowo-skutkowe nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięte. W wielu przypadkach opóźnienia w szybkim podejmowaniu właściwych decyzji wynikają z braku analizy i syntezy określonych zjawisk. Mimo, że z czasem zdolność spostrzegania i oceny sytuacji w ruchu drogowym ulega poprawie, to nierzadko dochodzi do przeceniania swoich możliwości i umiejętności bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym poprzez chęć rywalizacji rówieśniczej, np. kto zdąży przebiec jezdnię przed jadącym pojazdem.

    Dziecko jest dla rodziców największym skarbem, radością i nadzieją, dlatego starają się oni chronić je przed wszelkim niebezpieczeństwem. Wobec tego opieka rodzicielska jest tu szczególnie potrzebna. Zanim dziecko przyjdzie do szkoły to rodzice spełniają najważniejszą rolę w przygotowaniu swojej pociechy do uczestnictwa w ruchu drogowym. Oni bowiem są pierwszymi nauczycielami i mają największe możliwości oddziaływania. Najlepiej przecież znają swoje dziecko, jego mocne i słabe strony, rozumieją potrzeby, trudności, wyjaśniają problemy, odpowiadają na pytania, a przede wszystkim pokazują w jaki sposób należy zachowywać się na drodze.

    Przykład rodziców jest najskuteczniejszym sposobem uczenia dzieci właściwego zachowania. Wzory zachowań dziecko przejmuje od dorosłych przez naśladownictwo. Powinniśmy więc wystrzegać się wszelkich błędów, brawury, lekceważenia przepisów itp., gdyż dziecko może przyjąć takie postępowanie za normę lub przyjąć je podświadomie.

    Dlatego tak ważne jest racjonalne i konkretne współdziałanie dorosłych na rzecz powiększenia bezpieczeństwa dzieci, będących uczestnikami ruchu drogowego. W tym działaniu jest też określona rola dla każdego nauczyciela- bez względu na przygotowanie specjalistyczne i rodzaj prowadzonej pracy pedagogicznej. Zdrowie, życie i bezpieczeństwo dzieci stanowią wartość, o którą powinni się troszczyć wspólnie rodzice, nauczyciele i organizatorzy ruchu drogowego. Nauczyciele stają więc przed wyzwaniem nauczenia dzieci zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym

    Mają obowiązek uczynić wszystko, aby nie stało się im nic złego nie tylko w budynku szkolnym, ale także w drodze do szkoły i ze szkoły do domu. Pracę w tej dziedzinie należy rozumieć bardzo szeroko, przede wszystkim jako:

  1. kształtowanie u uczniów postawy odpowiedzialności za własne życie i zdrowie, a także postawy partnerstwa, życzliwości i zrozumienia dla innych, którzy uczestniczą w ruchu drogowym,
  2. ustawiczne poszerzanie wiedzy na temat zasad i przepisów ruchu drogowego, poruszania się pojazdów w różnych warunkach, przyczyn wypadków na drodze, zasad organizacji ruchu,
  3. rozwijanie wyobraźni, myślenia przyczynowo- skutkowego,
  4. rozwijanie umiejętności i nawyków właściwego zachowania się na drodze,
  5. rozwijanie spostrzegawczości, orientacji czasowo- przestrzennej, która pozwala na właściwą ocenę odległości i prędkości nadjeżdżającego pojazdu.

    Poznanie zasad bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym wymaga przyswojenia przez dziecko pewnych definicji, rozumienia znaczenia znaków i sygnałów drogowych, a przede wszystkim nabycia umiejętności i nawyków prawidłowego i bezpiecznego poruszania się po drodze. Aby nauczanie przyniosło pożądany efekt należy kierować się zasadą stopniowania trudności oraz systematycznego utrwalania zdobytej wiedzy. Musimy nauczyć dzieci właściwych zachowań a zwłaszcza podejmowania decyzji w zależności od zaobserwowanej sytuacji na drodze. Konieczne jest rozwijanie ich zdolności poznawczych, uwagi, spostrzegawczości, orientacji czasowej oraz przestrzennej. Przydatne będzie tutaj stosowanie metod czynnościowych, które w szczególny sposób pozwalają oddziaływać na emocje oraz wpajać odpowiednie nawyki zachowań. Uczestniczenie w tego typu zajęciach oraz utrwalanie ich np. z rodzicami pozwoli dzieciom na zapamiętanie i utrwalenie prawidłowych systemów zachowań w różnych sytuacjach związanych z ruchem drogowym.
    Zainteresowanie i zaciekawienie dziecka edukacją komunikacyjno- drogowa będzie pełniejsze dzięki zastosowaniu różnorodnych środków dydaktycznych. Spełniają one bardzo ważną rolę w procesie nauczania i uczenia się. Umożliwiają dziecku wielostronne i wielozmysłowe poznanie określonych praw, zjawisk, zmian zachodzących w środowisku. Dostarczają wielu bogatych wrażeń i spostrzeżeń, będących podstawą do myślenia, mówienia, wyciągania wniosków oraz działania. Powinno się je dobierać tak, aby oddziaływały na różne zmysły dziecka: słuch, wzrok. Powinny także inspirować do działania poprzez wykonywanie różnych ćwiczeń i czynności.


Powrót do Top Secret