Jednym z istotnych składników nauczania języka polskiego w klasach niższych szkoły podstawowej jest kształcenie literackie. Wiodącą rolę w owym kształceniu odgrywa rozumienie tekstu literackiego przez młodego czytelnika.
    Literatura dziecięca w nauczaniu początkowym może odegrać dużą rolę w kształceniu i wychowaniu pod warunkiem, że zostanie umiejętnie wykorzystana. Chodzi o to, aby czytanie i omawianie treści fragmentu, a nawet rozdziału utworu nie było nużące, aby zachęcało do czytania i poznawania losów bohatera lub bohaterów książek.
    Na tym etapie rozwoju, edukacja literacka opiera się na odpowiednim doborze utworów dla dzieci. To przede wszystkim ciekawe wiersze, różnego typu zagadki, żarty literackie, baśnie i bajki, opowiadania fantastyczne, przyrodnicze oraz utwory o charakterze społeczno - obyczajowym. Niezależnie od gatunku wszystkie utwory literatury dziecięcej nawiązują do otoczenia i najbliższego środowiska dzieci.
    Literatura dziecięca pełni wielorakie funkcje, a szkoła powinna rozbudzać potrzeby i zainteresowania czytelnicze uczniów. Dziecko, obcując z literaturą, powinno czuć przyjemność i zadowolenie.
    Krytycy literatury dziecięcej i młodzieżowej zgodnie stwierdzają, że powinna ona spełniać wielorakie funkcje: edukacyjne, estetyczne, emocjonalne i zabawowe. Chodzi o literaturę, która oddziałuje na wszystkie sfery osobowości. Rzecz w tym, aby dziecko czytając opowiadanie czy wiersz bawiło się i przeżywało różne sytuacje z bohaterem, a przy okazji poznało zasady dobrego wychowania, środowisko bohatera i swoje. Dziecko z proponowanych mu utworów bierze to, co bliskie, ciekawe, zrozumiałe i potrzebne.
    Z. Skorny pisze: "Stymulatorem uczuć społecznych są bajki i baśnie. Bajka niejednokrotnie ukazuje obrazy solidarności i współdziałania, powoduje u dziecka występowanie uczuć życzliwości, sympatii i współczucia dla ludzi i zwierząt, oburzenie i protest przeciw krzywdzie wyrządzonej bohaterom."
    Słuchanie czytanego tekstu, nagrań baśni i legend oraz rozmowa i swobodne wypowiedzi na temat słuchanego utworu lub jego fragmentu daje duże możliwości rozwoju mowy i myślenia uczniów. Tworzy warunki do wyrażania swojego zdania na tematy związane z treścią czytanego tekstu i zachowania bohaterów.
    Baśń to utwór, który od wieków nie traci na popularności. Niezależnie od epoki, prądu literackiego czy mody, bywa ona wciąż czytana i opowiadana. Jest jednym z tych gatunków prozy ustnej, z którym zetknął się chyba każdy człowiek w dzieciństwie. Różnie próbowano rozwiązać tajemnicę jej uroku, czaru i popularności. Aktualizowano ją, szukano jej prapoczątków, stała się przedmiotem badań dla różnych naukowych specjalności. Badania wykazują, że baśnie bywają opowiadane niemal wyłącznie małym dzieciom, przeważnie tym, które nie poznały jeszcze sztuki składania liter. Dzieci zawsze były znakomitymi słuchaczami baśni i odegrały w transmisji folkloru ogromną rolę.
    Pierwszą, najważniejszą cechą baśni jest świadome mieszanie prawdy z fantazją. Świat irracjonalny, fantastyczny nakłada się tu harmonijnie na naszą rzeczywistość i demonstruje, jak zgodnie mogą obok siebie istnieć, bez zderzeń i zakłóceń, prawda i fikcja. Właśnie poprzez owe świadome zatarcie granicy pomiędzy prawdą, a fantazją dziecko styka się po raz pierwszy z poetycką wizją świata.
    Zdaniem J. Ratajczaka: Dziecko (...) buduje sobie dwie rzeczywistości, w których żyje, konstruując starannie obok faktów - fikcje, obok zjawisk realnych - sny i marzenia, obok zdarzeń prawdziwych - baśniowe przygody, iluzje, które wcale nie istnieją na jakimś drugim, pobocznym i mniej ważnym planie, lecz nabierają realności, stają się takim samym ciałem i krwią, jak znajdujący się wkoło sprawdzalny świat rzeczy (...) dziecko (...) żyje bardziej spontanicznie na obu planach, a kiedy plan realny nie spełnia jego oczekiwań, potrafi tworzyć sobie poza jedną rzeczywistością - drugą rzeczywistość, która bynajmniej nie ustępuje niczym pierwszej.
    Baśń oraz związane z nią: fantazja i wyobraźnia potrzebne są każdemu dziecku. Nie chodzi tu oczywiście jedynie o przekazywanie naszym milusińskim znanych wszystkim historii. Ważne jest, by sam układ baśni, ich najważniejsze wątki i całą związaną z nimi atmosferę cudowności wpleść w codzienne zabawy dzieci. Jak pokazują ciągle nowe badania, te czarodziejskie opowieści, wraz z tradycyjnymi bohaterami, nadal są przez najmłodszych chętnie zapraszane do ich świata. Mogą stanowić ciekawy element spędzania wolnego czasu.
    Jak można się zorientować na podstawie tych krótkich rozważań, literatura dziecięca w całej pełni sprzyja wykorzystaniu teorii wielostronnego uczenia się, a przede wszystkim stosowania form teatralnych w pracy z dziećmi. Efekty pracy z literaturą dziecięcą w nauczaniu zintegrowanym owocują umiejętnościami i zachowaniem uczniów.
    Jeśli nauczyciel zastosuje odpowiednie metody i formy pracy, książka stanie się dla dzieci atrakcją i głębokim przeżyciem.

Literatura:

1. Z. Skorny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, WSiP, Warszawa 1976
2. S. Sokołowski, Literatura dziecięca w nauczaniu zintegrowanym, WSiP, Życie Szkoły 1/2002
3. B. Marzęda-Przybysz, Percepcja tekstów literackich przez dzieci, WSiP, Życie Szkoły 6/1995
4. H. Skrobiszewska, Baśń i dziecko, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1978
5. J. Ratajczak, Dwa światy, Sztuka dla dziecka 1990/ 3, s. 20

Powrót do Top Secret